Salt’ın Türkiye sanat tarihine ilişkin araştırmaları kapsamında yürütülen bu proje, 1984-1999 yıllarında Türkiye’de gerçekleştirilmiş performanslara odaklanıyor. Uzun soluklu bir araştırma sürecinin ilk adımı olan proje, muhtelif kaynaklardan derlenen arşivler eşliğinde söz konusu dönemde düzenlenen performansların kapsamlı bir envanterini oluşturmayı ve Türkiye’de performans üzerine yürütülen araştırmalar için kalıcı bir referans kaynağı olmayı amaçlıyor.

Devam etmekte olan bu araştırma, performanslara katılan ve katkıda bulunan kişilerle yapılan görüşmeler ışığında yürütüldü. Kişilerin anlattıkları ve ulaşılabilen arşivler eşliğinde performanslar listelenmeye başlandı. Performanslardan geriye kalan fotoğraflar, video kayıtları, eskizler ile seçili etkinliklere dair yazışma, afiş ve broşür gibi malzemelerden oluşan arşiv materyalleri Salt’ın Sahnede 90’lar sergisinin çekirdeğini oluşturdu. Bu süreçte derlenen belgelerin ilk kez bir arada sunulduğu sergi, performans temelli üretimleri öne çıkaran etkinlikler ile bireysel çalışmalardan kapsamlı bir seçki sunmayı amaçladı. Salt Araştırma, arşivlerin kamunun erişimine açılması için gerekli kataloglama ve dijitalleştirme süreçlerini başlattı.

Türkiye’de performans sanatına odaklı bu araştırmanın birer çıktısı niteliğindeki Sahnede 90’lar sergisi ve Türkiye Performans Araştırması 1984-1999 web projesi Salt'ın üyesi olduğu Avrupa müzeler konfederasyonu L’Internationale’nin Our Many Europes [Avrupalarımız] projesi kapsamında gerçekleştirilmiş; web projesi Zorlu Holding ve Zorlu PSM’nin birlikte hayata geçirdiği Digilogue desteğiyle hazırlanmıştır. Projenin yeni bilgi ve kaynaklarla geliştirilmesi; araştırma ve yazılarla derinleşmeye devam etmesi hedeflenmektedir.

Türkiye Performans Araştırması, 1984’te Bilsak Tiyatro Atölyesi’nin kuruluşundan 1999’da Assos Gösteri Sanatları Festivali’nin genel yayın yönetmeni Hüseyin Katırcıoğlu’nun vefatına kadarki süreçte Türkiye’de gerçekleştirilmiş performanslara odaklanıyor.

Türkiye’nin sanat sahnesinde “disiplinlerarası” kavramının gündeme geldiği 1990’lı yıllarda öne çıkan etkinliklerde yer alan çoğu sanatçı ve eğitmenin yolu 1984-1988 yıllarında İstanbul’da faaliyet gösteren Bilsak Tiyatro Atölyesi’nden geçer. Bilsak eğitimcileri arasında yer alan Beklan Algan, Ayla Algan ve Erol Keskin 1988’de İstanbul Şehir Tiyatrosu Tiyatro Araştırma Laboratuarı’nı (TAL) kurar.

İngiltere’de oyunculuk öğrenimi gören ve uzun yıllar orada yaşayıp sinema, tiyatro ve televizyon alanında çalışan Hüseyin Katırcıoğlu, Türkiye’ye döndükten sonra 1991’de Ya Da Tiyatro’yu kurar. 1993’te TAL’in iş birliği ve katkılarıyla gerçekleşen Truva Öyküsü isimli çalışmanın yönetmenliğini yapar. Profesyonel oyuncular ile sahne tecrübesi olmayan Assos yerel halkını birbirlerinden öğrenecekleri ortak bir çalışmaya yönlendirerek bir “kitle tiyatrosu” örneği olarak hazırlanan performans, Katırcıoğlu’nun 1995’ten vefatına kadarki süreçte genel yayın yönetmenliğini üstlendiği Assos Gösteri Sanatları Festivali’nin tohumlarını atar.

Festival, 1990’ların ikinci yarısında Çanakkale’ye bağlı Behramkale köyünün her köşesini ve Assos antik kentini bir sahneye dönüştürür. ​​Festivalde mekâna özgü bir çalışma modeli esas alınır. Dünyanın dört bir yanından davet edilen gruplar ile dansçı, müzisyen ve sanatçılardan üç hafta boyunca köyde konaklamaları, Behramkale havasını soluyup rüzgârını hissederek yeni üretimler ortaya koymaları istenir. Dekor, maske ve kostümler Behramkalelilerle beraber kolektif bir çabayla hazırlanır. İmece usulü çalışmaya dayalı yoğun bir hazırlık döneminin sonunda işler seyirciyle buluşur; deniz kıyısındaki iskeleden tepedeki tapınağa mezarlık, eski köprü, köy okulu dâhil olmak üzere tüm Behramkale köyü bir oyun alanına dönüşür. Katırcıoğlu yönetimindeki Ya Da Tiyatro her sene mutlaka yerli halkın katılımıyla gerçekleşen bir gösteri sahneler. 1995’ten 1997’ye dek her yıl sonbahar aylarında düzenlenen festival, kurucu ekip yeni bir yapılanma hedeflediği için 1998’de gerçekleşmez. Sadece iki oyunun sahnelendiği ve Katırcıoğlu’nun vefat ettiği 1999 ise festivalin son yılı olacaktır.

İŞ BİRLİĞİYLE

DESTEĞİYLE